Zgodnie z art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. 2011 Nr 163, poz. 981 z późn. zm.), organy administracji geologicznej oraz państwowa służba geologiczna mają obowiązek gromadzić, ewidencjonować, archiwizować, chronić oraz udostępniać informację geologiczną. Oznacza to, że wszelkie dane i dokumenty stanowiące informację geologiczną są przechowywane w odpowiednich archiwach geologicznych prowadzonych przez te organy i służbę państwową, a następnie udostępniane zainteresowanym podmiotom zgodnie z przepisami prawa. Celem tych działań jest zapewnienie kompletnego zbioru informacji o budowie geologicznej kraju i udostępnianie go na potrzeby państwa, nauki i gospodarki.

Udostępnianie informacji geologicznej przez organy administracji geologicznej i państwową służbę geologiczną odbywa się co do zasady odpłatnie, lecz wyłącznie w zakresie pokrycia kosztów technicznych. Zgodnie z art. 98 ust. 2, podmioty udostępniające informacje geologiczne pobierają opłatę odpowiadającą kosztom utrwalenia (sporządzenia kopii) i przekazania tych informacji. Przepisy przewidują jednak wyjątek – jeżeli koszty pobrania i obsługi (zaksięgowania) opłaty byłyby wyższe niż sama opłata, organ może odstąpić od jej pobierania. Informuje się wówczas publicznie (poprzez Biuletyn Informacji Publicznej właściwego urzędu oraz Biuletyn Informacji Publicznej Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB) o wysokości opłaty, do której pobierania się nie przystępuje. Ponadto, jeżeli udostępnienie informacji geologicznej wymaga dodatkowego przetworzenia danych lub przygotowania informacji w określonej formie, pobierana jest dodatkowa opłata odpowiadająca kosztom tego przetworzenia, przygotowania i przekazania (art. 98 ust. 3). Opłaty te mają charakter kompensacyjny i nie stanowią wynagrodzenia za korzystanie z informacji geologicznej sensu stricto, lecz pokrywają wydatki techniczne związane z udostępnieniem materiałów.

Ustawa przewiduje również obowiązek nieodpłatnego udostępniania informacji geologicznej pomiędzy organami administracji publicznej. Zgodnie z art. 98 ust. 4, organy administracji geologicznej i państwowa służba geologiczna muszą bezpłatnie przekazywać zgromadzone informacje geologiczne innym organom administracji publicznej, o ile jest to niezbędne do wykonania ich ustawowych zadań. Jednocześnie informacje otrzymane w tym trybie nie mogą być wykorzystywane przez te organy do celów komercyjnych ani przekazywane dalej innym podmiotom. Przepis ten zapewnia swobodny przepływ danych geologicznych w administracji publicznej (np. na potrzeby planowania przestrzennego, ochrony środowiska czy nadzoru górniczego), przy jednoczesnym zabezpieczeniu tych danych przed nieuprawnionym użyciem poza sferą publiczną.

Szczegółowe zasady gromadzenia i udostępniania informacji geologicznej zostały określone w aktach wykonawczych. Na podstawie delegacji ustawowej z art. 98 ust. 5 Minister Środowiska wydał Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2017 r. w sprawie gromadzenia i udostępniania informacji geologicznej (Dz.U. 2017 poz. 2075). Rozporządzenie to szczegółowo określa m.in. zakres i formę informacji geologicznej gromadzonej w archiwach geologicznych, sposób jej ewidencjonowania, organizację archiwów, zakres ochrony informacji oraz tryb i warunki jej udostępniania. Zgodnie z tym rozporządzeniem materiały archiwalne zawierające informację geologiczną udostępnia się na trzy podstawowe sposoby: poprzez wgląd na miejscu, poprzez pełne udostępnienie (wydanie kopii) oraz poprzez usługę sieciową (udostępnienie zdalne wybranych informacji) – por. § 9 ust. 1 rozporządzenia.

Wgląd polega na umożliwieniu zainteresowanemu zapoznania się z oryginałami lub kopiami dokumentów geologicznych bądź z próbkami w wyznaczonym pomieszczeniu, bez prawa utrwalania (kopiowania) dokumentów (z wyjątkiem możliwości fotografowania próbek, przy braku prawa ich pobierania) – § 9 ust. 3 rozporządzenia 2017. Pełne udostępnienie oznacza wydanie zainteresowanemu kopii informacji geologicznej – może to być reprodukcja, odpis, skan lub inna forma utrwalenia dokumentów, a w przypadku próbek geologicznych także wydanie (przekazanie) samej próbki lub jej części – § 9 ust. 4 rozporządzenia 2017. Rozporządzenie dopuszcza również udostępnianie informacji geologicznych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych (usługi sieciowe), co ułatwia dostęp do danych w formie elektronicznej (§ 9 ust. 1 pkt 3 oraz ust. 5–6 rozporządzenia 2017). Wszystkie przypadki udostępnienia – zarówno wgląd, jak i wydanie kopii – podlegają ewidencjonowaniu w archiwum geologicznym (§ 9 ust. 7 i § 10–11 rozporządzenia 2017), co zapewnia kontrolę nad tym, kto i w jakim zakresie korzystał z zasobów informacji.

Zgodnie z przepisami wykonawczymi, pełne udostępnienie informacji geologicznej (wydanie kopii lub próbek) wymaga złożenia pisemnego wniosku do kierownika archiwum geologicznego, zawierającego m.in. dane wnioskodawcy, dokładne określenie żądanych materiałów oraz cel korzystania z informacji (§ 11 ust. 1 rozporządzenia 2017). Co istotne, jeżeli prawo do danej informacji geologicznej przysługuje Skarbowi Państwa i informacja ta ma być wykorzystana w celu wymagającym zawarcia umowy za wynagrodzeniem (np. w celu uzyskania koncesji na wydobycie) albo dotyczy próbek lub danych geologicznych wymienionych w ustawie, do wniosku o udostępnienie należy dołączyć umowę na korzystanie z informacji geologicznej wraz z dowodem uiszczenia należnego wynagrodzenia – zob. § 11 ust. 3 pkt 1–3 rozporządzenia 2017. Oznacza to, że w praktyce dostęp do informacji geologicznej objętej monopolem Skarbu Państwa w celach komercyjnych (np. eksploatacja złoża) wymaga uprzedniego pozyskania prawa do tej informacji (poprzez zawarcie stosownej umowy i opłatę). Natomiast w przypadku, gdy informacja geologiczna będąca przedmiotem wniosku jest objęta wyłącznym prawem do korzystania innego podmiotu lub gdy prawa do niej przysługują podmiotowi innemu niż Skarb Państwa, udostępnienie może nastąpić wyłącznie w granicach tego prawa lub za zgodą uprawnionego – przepisy przewidują ograniczenia w tym zakresie (por. § 11 ust. 4 rozporządzenia 2017).

Oprócz obowiązków ciążących na organach państwowych, ustawa nakłada również pewne obowiązki na podmioty prywatne dysponujące informacją geologiczną. Art. 98a ust. 1 Prawa geologicznego i górniczego stanowi, że każdy, kto posiada dokumenty lub inne nośniki zawierające informację geologiczną, do której prawa przysługują Skarbowi Państwa, ma obowiązek udostępnić te dokumenty lub nośniki na wezwanie państwowej służby geologicznej. W praktyce oznacza to, że np. przedsiębiorca posiadający w swojej dokumentacji wyniki prac geologicznych (raporty, mapy, rdzenie wiertnicze itp.) musi – na żądanie państwowej służby geologicznej – okazać te materiały w celu wykonania ich kopii przez tę służbę albo samemu przekazać kopie, za zwrotem uzasadnionych kosztów ich sporządzenia.

Sposób udostępnienia wybiera państwowa służba geologiczna, która może albo przeprowadzić kopiowanie we własnym zakresie, albo zażądać od posiadacza wydania kopii (odpłatnie, przy czym koszty muszą być racjonalne i uzasadnione) – tak stanowi art. 98a ust. 1. Obowiązek ten ma na celu zapewnienie, że wszelkie istotne informacje geologiczne, nawet pozostające fizycznie w rękach podmiotów prywatnych, będą dostępne dla organów państwa i zarchiwizowane w centralnych bazach danych. W przypadku sporu lub odmowy udostępnienia, państwowa służba geologiczna może dochodzić swoich praw na drodze sądowej – przepisy wskazują, że powództwo w takich sprawach wytacza się przed sąd właściwy ze względu na siedzibę podmiotu pełniącego funkcję państwowej służby geologicznej (Art. 98a ust. 2). Aktualnie funkcję tę pełni Państwowy Instytut Geologiczny – PIB z siedzibą w Warszawie, co oznacza, że ewentualne postępowania sądowe toczyłyby się przed sądem warszawskim.

• Wróć do spisu.